mindfullness als jonge overlevende van kanker

Mindful Self-Compassion (MSC) is een programma met een hoog potentieel om de copingvaardigheden van overlevenden van kanker bij adolescenten of jongvolwassenen te vergroten. De MSC interventie bestaat uit acht wekelijkse online sessies van 90 minuten en wordt geleid door een gekwalificeerde docent. Er wordt een reeks oefeningen uitgevoerd om zelfcompassie bij de deelnemers te cultiveren. Bijvoorbeeld mindful eten, een compassievolle brief aan jezelf schrijven, meditaties en discussies.

MSC richt zich op drie onderdelen:

  1. Zelfvriendelijkheid (jezelf met zorg en mededogen behandelen bij falen of vermeende ontoereikendheid).
  2. Gemeenschappelijke menselijkheid (erkennen dat lijden niet op zichzelf staat, maar deel uitmaakt van de gedeelde menselijke ervaring)
  3. Mindfulness (bewustzijn en acceptatie van moeilijke emoties, gedachten of lichamelijke sensaties).

De drie componenten van MSC, die samen de definitie van zelfcompassie vormen, kunnen bijzonder nuttig zijn bij het aanpakken van de gemeenschappelijke en unieke stressfactoren van het omgaan met een levensbedreigende ziekte tijdens de ontwikkelingsfase van kwetsbare adolescenten en jongvolwassenen.

Wat zijn de stressfactoren van overlevenden?

Jongvolwassenen ervaren drie categorieën van psychosociale stress:

  • Sociaal isolement (zich onbegrepen voelen, niet gesteund worden en het gevoel hebben dat ze ontwikkelingsachterstand hebben ten opzichte van leeftijdsgenoten).
  • Lichaamsbezorgdheid (hoe het lichaam functioneert en eruitziet)
  • Gezondheidsgerelateerde angst (weer ziek worden)

Hoe helpt MSC bij het omgaan met stressoren?

Sociaal isolement

Om het isolement van leeftijdsgenoten tegen te gaan, lijkt het MSC curriculum nuttig en relevant omdat het zelfredzaamheid in emotionele steun, gemeenschappelijke menselijkheid in de overlevendengemeenschap en bewustzijn van positieve steun bevordert.

Zelfredzaamheid voor ondersteuning

Deelnemers worden in staat gesteld zichzelf te troosten zonder op anderen te vertrouwen. Om dit te doen, moeten ze zich bewust worden van hun emotioneel lijden en vervolgens op deze moeilijkheden reageren met woorden van vriendelijkheid en mededogen. Dit is geen gemakkelijke taak en vergt tijd en voortdurende oefening. Sommige deelnemers merkten op dat ze moeite hadden om hun barmhartige stem te vinden en erop te vertrouwen, of merkten dat zelfvriendelijkheid hen ongemakkelijk maakte. Deze uitdagingen zijn echter typerend voor mensen die voor het eerst zelfcompassie leren.

Gemeenschappelijke menselijkheid in de overlevendengemeenschap

Deelnemers moeten troost en kracht krijgen door te erkennen dat ze niet alleen zijn in hun lijden en een gevoel van verbondenheid opbouwen met de gemeenschap van overlevenden. Door mediations wordt het bewustzijn van overeenkomsten met anderen en menselijke verbondenheid bevorderd. De interventiegroep zelf wordt na verloop van tijd ook hechter en wordt gezien als een bron van steun.

Mindfulness voor positieve ondersteuning

Tot slot is de cursus ook bedoeld om positieve relaties te benadrukken en bewustzijn te creëren van ontvangen steun. Bijvoorbeeld, in een oefening waarbij deelnemers zich een meelevende vriend moesten voorstellen die troostende woorden spreekt, werd een deelnemer zich bewust van de positieve invloed die een vriend in haar leven had.

Lichaamsproblemen

Zorgen over hoe iemands lichaam functioneert en eruit ziet worden aangepakt door middel van zelfvriendelijkheid, dankbaarheid, acceptatie en bewustzijn.

Zelfvriendelijkheid tegenover beperkingen

De cursus moedigt deelnemers aan om hun lichamelijke symptomen of beperkingen met vriendelijkheid en warmte tegemoet te treden, in plaats van ze te zien als tekenen van zwakte of ontoereikendheid. Het accepteren van eigen moeilijkheden of tekortkomingen wordt aangemoedigd door middel van een oefening waarin deelnemers zich voorstellen wat een medelevende vriend zou kunnen zeggen.

Dankbaarheid voor werkende lichaamsdelen

Meditaties en oefeningen met liefdevolle aandacht voor lichaamsdelen roepen een gevoel van waardering op voor het eigen lichaam. Ondanks alles wat het lichaam heeft meegemaakt, zijn er veel delen die goed werken en hard hebben gewerkt om met kanker om te gaan. Body scan oefeningen stellen mensen in staat om de werkende aspecten van hun lichaam te waarderen.

Acceptatie van het lichaam

Deelnemers worden aangemoedigd om zonder oordeel gewaarwordingen met betrekking tot hun lichaam op te merken. Met name bodyscans moedigen aan om je verbonden te voelen met je eigen lichaam in zijn huidige staat, zonder hard oordeel. Er kunnen ook gemengde gevoelens van weerstand en acceptatie zijn ten opzichte van een door kanker veranderd lichaam. In het beste geval wordt de oefening gezien als een reis waarin deelnemers geleidelijk beter in staat zijn om de huidige toestand van hun lichaam te accepteren.

Bewustwording van moeilijke emoties

Oefeningen die de aandacht vestigen op het fysieke zelf kunnen ertoe leiden dat deelnemers zich bewust worden van moeilijke emoties. MSC is echter juist bedoeld voor deze situaties, wanneer er sprake is van moeilijke emoties, omdat het een manier biedt om met emotionele pijn om te gaan, zelfzorg te beoefenen en het proces van heling door acceptatie te starten. In deze gevallen reageren docenten op moeilijke emoties door deelnemers aan te moedigen zacht en geduldig met hun negatieve emoties om te gaan en open te staan voor de mogelijkheid van acceptatie en genezing, zonder te verwachten dat dit meteen gebeurt.

Gezondheidsgerelateerde angst

Veel overlevenden praten over de angst voor terugkeer van kanker en de uitdaging om in het nu te leven en zich geen zorgen te maken over morgen. Mindfulnessoefeningen lijken nuttig om gezondheidsgerelateerde angst te bestrijden.

Mindfulness oefeningen

“In het moment” mindfulness oefeningen worden getraind om de aandacht te verleggen van zorgen over de toekomst naar het huidige moment. Een voorbeeld hiervan is de hier-en-nu steen, die de aandacht vestigt op de steen en het huidige moment zodra je hem in je hand houdt.

Lichaamsbewustzijn triggert gezondheidsgerelateerde angst

Aan de andere kant riepen sommige oefeningen (vooral bodyscans) ook gevoelens van angst of ongemak op vanwege het verhoogde lichaamsbewustzijn. Zo werden lichamelijke sensaties of het gebrek aan sensaties tijdens de oefening gezien als mogelijke tekenen van een terugkeer van kanker of een andere ziekte. Op deze momenten moedigt de MSC begeleider aan om sensaties die zich voordoen (of juist niet optreden) niet te verbinden of proberen te verklaren met een “verhaallijn” en zich zo nodig te richten op andere delen van het lichaam.

Mindful Zelfcompassie is een waardevolle interventie om de psychosociale behoeften van overlevenden aan te pakken en het verwerven van nuttige copingvaardigheden te ondersteunen. Het is belangrijk om de oefeningen te leren en uit te voeren met gekwalificeerde instructeurs, omdat pijnlijke emoties bewust kunnen worden en onaangename gewaarwordingen kunnen opkomen.