Słownik Nowotworów

Antyestrogen odnosi się do substancji, która blokuje produkcję lub wykorzystanie estrogenów lub hamuje ich działanie. Są one powszechnie stosowane w leczeniu zaburzeń równowagi hormonalnej, takich jak te związane z menopauzą, lub w przypadku niektórych rodzajów raka piersi z dodatnim receptorem hormonalnym.

Chemioterapia uzupełniająca to metoda leczenia wykorzystująca leki do zabijania komórek nowotworowych pozostałych w organizmie po leczeniu pierwotnym, takim jak operacja lub radioterapia. Metoda ta jest zwykle stosowana w celu zmniejszenia ryzyka nawrotu raka i poprawy ogólnego wskaźnika przeżycia pacjenta.

Przeszczep allogenicznych komórek macierzystych to procedura medyczna, w której pacjent otrzymuje krwiotwórcze komórki macierzyste od genetycznie podobnego, ale nie identycznego dawcy. Zabieg ten jest często stosowany w przypadku chorób szpiku kostnego lub krwi, takich jak białaczka i chłoniak.

Alogeniczny przeszczep szpiku kostnego to procedura medyczna, w której pacjent otrzymuje zdrowe krwiotwórcze komórki macierzyste od genetycznie podobnego, ale nie identycznego dawcy w celu zastąpienia uszkodzonego lub chorego szpiku kostnego.

Antygen dojrzewania komórek B (BCMA) to białko znajdujące się na powierzchni komórek B, które są rodzajem białych krwinek zaangażowanych w odpowiedź immunologiczną. BCMA odgrywa kluczową rolę we wzroście, przeżyciu i różnicowaniu tych komórek.

Operacja oszczędzająca pierś, znana również jako lumpektomia, to zabieg chirurgiczny mający na celu usunięcie guza lub nieprawidłowej tkanki z piersi przy jednoczesnym zachowaniu jak największej części piersi. Jest on często stosowany w leczeniu raka piersi we wczesnym stadium i zwykle jest poprzedzany radioterapią w celu zminimalizowania ryzyka nawrotu raka.

Dawca haploidentyczny to członek rodziny, którego typ tkanki odpowiada dokładnie połowie markerów ludzkiego antygenu leukocytarnego (HLA) biorcy, stosowany często w przeszczepach szpiku kostnego, gdy w pełni dopasowany dawca nie jest dostępny.

Martwica popromienna to stan, w którym zdrowa tkanka ulega uszkodzeniu i obumiera w wyniku ekspozycji na radioterapię, zwykle stosowaną w leczeniu raka. Może to prowadzić do objawów, takich jak obrzęk, deficyty neurologiczne i inne powikłania w zależności od dotkniętego obszaru.

Opieka nad pozostałymi przy życiu pacjentami odnosi się do kompleksowej opieki zdrowotnej i wsparcia zapewnianego osobom, które zakończyły wstępne leczenie raka. Koncentruje się ona na monitorowaniu nawrotów, zarządzaniu długoterminowymi skutkami ubocznymi i zaspokajaniu potrzeb psychospołecznych, aby pomóc osobom, które przeżyły, prowadzić zdrowe życie.

Valrubicin jest lekiem chemioterapeutycznym stosowanym głównie w leczeniu raka pęcherza moczowego, który nie zareagował na inne metody leczenia. Działa poprzez zakłócanie wzrostu komórek nowotworowych, spowalniając lub zatrzymując ich rozprzestrzenianie się.

Inhibitory VEGF to leki, które blokują działanie czynnika wzrostu śródbłonka naczyniowego (VEGF), białka sprzyjającego tworzeniu się naczyń krwionośnych. Inhibitory te są stosowane w leczeniu różnych schorzeń, głównie niektórych rodzajów raka i chorób oczu, poprzez ograniczanie wzrostu naczyń krwionośnych, które dostarczają składniki odżywcze do guzów lub wpływają na wzrok.

Adiuwantowa terapia hormonalna to leczenie stosowane w celu zmniejszenia ryzyka nawrotu raka po leczeniu pierwotnym, takim jak operacja. Polega ona na stosowaniu leków blokujących hormony, aby zapobiec wzrostowi komórek nowotworowych, szczególnie w przypadku nowotworów wrażliwych na hormony, takich jak rak piersi.

Chemioterapia dokanałowa to rodzaj leczenia raka, w którym leki chemioterapeutyczne są wstrzykiwane bezpośrednio do płynu mózgowo-rdzeniowego otaczającego mózg i rdzeń kręgowy. Metoda ta jest stosowana do zwalczania komórek nowotworowych w ośrodkowym układzie nerwowym.

Chemioterapia paliatywna to rodzaj leczenia raka mający na celu złagodzenie objawów i poprawę jakości życia pacjentów z zaawansowanym rakiem. Jej celem nie jest wyleczenie nowotworu, ale złagodzenie bólu i innych objawów.

Cytotoksyczność komórkowa zależna od przeciwciał (ADCC) to proces, w którym komórki odpornościowe atakują i niszczą komórki oznaczone przeciwciałami. Mechanizm ten ma kluczowe znaczenie dla eliminacji zainfekowanych lub nowotworowych komórek w organizmie.

Elektrochemioterapia to zabieg medyczny łączący chemioterapię i impulsy elektryczne w celu zwiększenia skuteczności leków przeciwnowotworowych, stosowany głównie w leczeniu guzów skóry i guzów podskórnych.

Inhibitory szlaku Hedgehog to klasa leków, które blokują szlak sygnałowy Hedgehog, który bierze udział we wzroście i rozwoju komórek. Inhibitory te są stosowane głównie w leczeniu niektórych rodzajów nowotworów, w których szlak ten jest nieprawidłowo aktywowany.

Terapia skojarzona odnosi się do stosowania więcej niż jednego leku lub podejścia terapeutycznego w leczeniu choroby lub stanu. Metoda ta jest często stosowana w celu zwiększenia skuteczności leczenia, zmniejszenia skutków ubocznych i zapobiegania lekooporności.

Terapia ogólnoustrojowa odnosi się do stosowania leków lub leczenia, które wpływa na cały organizm, a nie na określony obszar lub część. Jest powszechnie stosowana w leczeniu chorób, które rozprzestrzeniły się po całym organizmie, takich jak rak, poprzez krążenie w krwiobiegu w celu dotarcia do komórek w różnych lokalizacjach.

Terapia szczepionkowa to podejście do leczenia, które wykorzystuje szczepionki do stymulowania układu odpornościowego organizmu do walki z chorobami, w szczególności infekcjami i niektórymi rodzajami raka.

Zespół zwłóknienia popromiennego to stan, który występuje, gdy zdrowa tkanka staje się bliznowata i sztywna po ekspozycji na radioterapię, powszechnie stosowaną w leczeniu raka. Może to prowadzić do szeregu objawów w zależności od dotkniętego obszaru, w tym bólu, ograniczenia ruchu i upośledzenia funkcji.

Inhibitory apoptozy to substancje, które zapobiegają lub opóźniają proces apoptozy, czyli zaprogramowanej śmierci komórkowej niezbędnej do utrzymania zdrowego obrotu i rozwoju komórek w organizmie. Inhibitory te mogą być stosowane w terapiach medycznych w celu ochrony komórek przed przedwczesną śmiercią, szczególnie w chorobach, w których przeżywalność komórek jest zagrożona.

Inhibitory drobnocząsteczkowe to rodzaj leków zaprojektowanych w celu blokowania określonych enzymów lub białek w komórkach, które przyczyniają się do procesów chorobowych, takich jak rak. Leki te są zazwyczaj wystarczająco małe, aby łatwo wnikać do komórek i zakłócać działanie docelowych cząsteczek, pomagając spowolnić lub zatrzymać postęp chorób.

Inhibitory topoizomerazy to leki, które zakłócają działanie enzymów topoizomerazy, które pomagają zarządzać strukturą DNA podczas podziału komórek. Inhibitory te są głównie stosowane w leczeniu raka, aby zapobiec proliferacji komórek nowotworowych.

Limfocyty naciekające guz (TIL) to komórki odpornościowe, które przemieściły się z krwiobiegu do guza. Są one częścią naturalnego systemu obronnego organizmu i mogą rozpoznawać i atakować komórki nowotworowe, co może pomóc w spowolnieniu lub zatrzymaniu wzrostu guza.

Terapia adiuwantowa to leczenie stosowane dodatkowo do leczenia podstawowego (głównego), powszechnie stosowane w leczeniu raka w celu zabicia ukrytych lub potencjalnych komórek nowotworowych i zmniejszenia ryzyka nawrotu raka. Może obejmować chemioterapię, radioterapię, terapię hormonalną, terapię celowaną lub terapię biologiczną.

Yttrium-90 (Y-90) to radioaktywny izotop pierwiastka itru, wykorzystywany w zastosowaniach medycznych, takich jak radioterapia w leczeniu niektórych rodzajów raka. Ze względu na wysoki poziom energii i krótki okres półtrwania, Y-90 może dostarczyć silną dawkę promieniowania do docelowego obszaru, pomagając w selektywnym niszczeniu komórek nowotworowych.

Irinotecan jest rodzajem leku do chemioterapii, sklasyfikowanym jako inhibitor topoizomerazy I. Lek ten jest stosowany głównie w leczeniu nowotworów, w tym raka jelita grubego i płuc. Jego działanie polega na zakłócaniu replikacji komórek nowotworowych, zapobiegając w ten sposób ich wzrostowi i rozprzestrzenianiu się. Irinotecan jest powszechnie podawany dożylnie.

Kwas zoledronowy to rodzaj leku sklasyfikowanego jako bisfosfonian, wykorzystywany głównie w branży opieki zdrowotnej do leczenia chorób związanych z kośćmi. Jest on stosowany w leczeniu schorzeń, takich jak choroba Pageta, wysoki poziom wapnia we krwi spowodowany nowotworem złośliwym oraz w zapobieganiu złamaniom szkieletu u pacjentów z nowotworami, takimi jak szpiczak mnogi i rak prostaty.

Chemioterapia to metoda leczenia polegająca na stosowaniu silnych leków w celu namierzenia i zahamowania szybkiego wzrostu komórek nowotworowych w organizmie. Podejście to ma na celu zatrzymanie lub spowolnienie progresji raka poprzez zakłócenie procesu podziału komórek i uszkodzenie DNA komórek nowotworowych, ostatecznie zapobiegając ich zdolności do replikacji i rozprzestrzeniania się. Chociaż skuteczność chemioterapii może się różnić w zależności od rodzaju i stadium raka, odgrywa ona kluczową rolę w kompleksowym leczeniu raka, często stosowanym w połączeniu z innymi terapiami, takimi jak chirurgia, radioterapia i terapie celowane.

Cyklofosfamid to lek chemioterapeutyczny stosowany głównie w leczeniu różnych rodzajów raka, w tym białaczki, chłoniaka i raka piersi. Zakłóca wzrost komórek, zapobiegając szybkiemu namnażaniu się komórek nowotworowych. Może być również stosowany w niższych dawkach w celu tłumienia układu odpornościowego w chorobach autoimmunologicznych.

Terapia deprywacji androgenów (ADT) to metoda leczenia stosowana głównie w przypadku raka prostaty. Polega ona na zmniejszeniu lub zablokowaniu produkcji lub działania androgenów, męskich hormonów płciowych, takich jak testosteron, które mogą sprzyjać wzrostowi komórek nowotworowych. ADT może być podawana za pomocą operacji, leków lub terapii hormonalnej i jest skuteczna w spowalnianiu lub zatrzymywaniu postępu raka.

Terapia genowa to procedura medyczna wykorzystująca geny do zapobiegania chorobom lub ich leczenia. Polega ona na wprowadzaniu, zmienianiu lub tłumieniu materiału genetycznego w komórkach danej osoby w celu złagodzenia choroby. Technika ta może być ukierunkowana na komórki somatyczne (ciała) lub komórki linii zarodkowej (komórki jajowe lub plemniki), ale obecnie do leczenia rozważane są tylko terapie ukierunkowane na komórki somatyczne, ponieważ zmiany nie są dziedziczne.

Termin "psychospołeczny" odnosi się do połączonego wpływu czynników psychologicznych i społecznych na ogólny dobrostan i funkcjonowanie jednostki. Obejmuje on wzajemne oddziaływanie między stanem psychicznym lub emocjonalnym danej osoby (psychologicznym) a różnymi aspektami jej środowiska społecznego, w tym relacjami, kontekstem kulturowym i wpływami społecznymi. Podejście psychospołeczne uwzględnia dynamiczną interakcję między wewnętrznymi doświadczeniami jednostki a zewnętrznymi czynnikami społecznymi, które kształtują i wpływają na jej zdrowie psychiczne, zachowanie i ogólną jakość życia.

Leki przeciwwymiotne to rodzaj leków stosowanych głównie w celu zapobiegania lub leczenia nudności i wymiotów, objawów często związanych z chorobą lokomocyjną, chemioterapią, radioterapią i zabiegami chirurgicznymi. Leki te działają poprzez blokowanie neuroprzekaźników, które wywołują te nieprzyjemne odczucia. W związku z tym mają one kluczowe znaczenie w leczeniu pooperacyjnych i wywołanych chemioterapią nudności i wymiotów.

Psychoonkologia (od psychologii i onkologii) odnosi się do opieki psychologicznej nad pacjentami chorymi na raka i osobami, które przeżyły raka (poradnictwo onkologiczne). Innym terminem jest onkologia psychospołeczna. Psychoonkologia jest zatem interdyscyplinarną formą psychoterapii lub psychologii klinicznej, która zajmuje się psychologicznymi, społecznymi i społeczno-prawnymi warunkami, konsekwencjami i towarzyszącymi objawami raka. W praktycznym kontekście opieki lub terapii obowiązkiem psychoonkologa jest wspieranie pacjenta w radzeniu sobie z chorobą za pomocą różnych technik, na przykład interwencji kryzysowej lub interwencji zorientowanych na zasoby. Celem jest tutaj wzmocnienie kompetencji pacjenta do radzenia sobie z chorobą. Opieka psychoonkologiczna powinna być zapewniona we wszystkich fazach choroby, tj. podczas ostrego leczenia, rehabilitacji, a także po skutecznym leczeniu.

Radioterapia to rodzaj leczenia raka wykorzystujący wysokie dawki promieniowania do zabijania komórek nowotworowych i zmniejszania guzów. Promieniowanie może być dostarczane zewnętrznie za pomocą urządzeń znajdujących się poza ciałem lub wewnętrznie, gdzie materiał radioaktywny jest umieszczany w ciele w pobliżu komórek nowotworowych. Leczenie to ma na celu uszkodzenie DNA komórek nowotworowych, zapobiegając ich wzrostowi i podziałowi.

Terapia protonowa to zaawansowany rodzaj radioterapii, który wykorzystuje wiązki protonów o wysokiej energii zamiast konwencjonalnych promieni rentgenowskich do eliminacji komórek nowotworowych. Precyzyjnie celując w guzy, terapia protonowa minimalizuje uszkodzenia zdrowych tkanek i narządów, potencjalnie zmniejszając skutki uboczne i poprawiając wyniki pacjentów.

Antymetabolity to klasa leków, które hamują działanie naturalnych metabolitów, substancji istotnych dla procesów komórkowych, prowadząc do zniszczenia komórek. Powszechnie stosowane w chemioterapii, leki te celują w szybko dzielące się komórki nowotworowe, spowalniając lub zatrzymując ich wzrost. Naśladują one naturalne substancje, zakłócając syntezę DNA, co utrudnia replikację komórek.

Immunoterapia to rodzaj leczenia, które wykorzystuje własny układ odpornościowy organizmu do zwalczania chorób, w tym raka. Można to zrobić na kilka sposobów, w tym stymulując układ odpornościowy do cięższej pracy, dostarczając mu składników, takich jak białka układu odpornościowego wytworzone przez człowieka, lub trenując go, aby atakował konkretnie komórki rakowe.

"Inhibitor aromatazy" to klasa leków stosowanych w leczeniu raka piersi i raka jajnika u kobiet po menopauzie. Leki te działają poprzez blokowanie enzymu aromatazy, który organizm wykorzystuje do produkcji estrogenu, hormonu, który może stymulować wzrost niektórych rodzajów komórek nowotworowych. Dlatego też, poprzez zmniejszenie poziomu estrogenu, inhibitory te mogą spowolnić lub zatrzymać wzrost nowotworów.

Koniugaty przeciwciał i leków (ADC) są ukierunkowanymi terapiami przeciwnowotworowymi, które łączą przeciwciało specyficzne dla antygenu związanego z nowotworem z lekiem cytotoksycznym zaprojektowanym do zabijania komórek nowotworowych. Umożliwiają one precyzyjne dostarczanie leków, zmniejszając uszkodzenia zdrowych tkanek i potencjalnie poprawiając skuteczność leczenia oraz zmniejszając skutki uboczne.

Opieka paliatywna odnosi się do specjalistycznej opieki medycznej, która koncentruje się na zapewnieniu pacjentom ulgi w objawach, bólu i stresie spowodowanym poważnymi chorobami. Ma ona na celu poprawę jakości życia zarówno pacjenta, jak i jego rodziny i jest odpowiednia dla każdego stadium lub rodzaju choroby.

Terapia hormonalna odnosi się do medycznego stosowania hormonów, naturalnych lub syntetycznych, w leczeniu niektórych schorzeń, takich jak objawy menopauzy, niektóre nowotwory lub zaburzenia równowagi hormonalnej. Procedura ta wpływa na układ hormonalny organizmu, który kontroluje wiele funkcji organizmu za pomocą hormonów. Może występować w wielu formach, w tym w postaci tabletek, plastrów, kremów lub zastrzyków. Ważne jest jednak, aby przed rozpoczęciem terapii omówić potencjalne ryzyko i korzyści z lekarzem.

Bisfosfoniany to grupa leków stosowanych w leczeniu osteoporozy i podobnych chorób kości. Ich działanie polega na spowalnianiu procesu rozpadu kości, co pozwala zachować masę kostną i zapobiega złamaniom. Stosowane są również w leczeniu wysokiego poziomu wapnia we krwi spowodowanego przez niektóre nowotwory.

Cisplatyna to lek chemioterapeutyczny zawierający platynę, stosowany w leczeniu różnych rodzajów nowotworów, w tym jąder, pęcherza moczowego, płuc i jajników. Zabija komórki nowotworowe, wiążąc się z ich DNA i uszkadzając je, hamując w ten sposób ich wzrost i namnażanie. Pomimo skutków ubocznych, cisplatyna od dziesięcioleci stanowi kamień węgielny w terapii nowotworów.

Bevacizumab, sprzedawany pod nazwą Avastin, jest przeciwciałem monoklonalnym stosowanym w leczeniu nowotworów. Hamuje angiogenezę poprzez blokowanie działania czynnika wzrostu śródbłonka naczyniowego (VEGF), substancji, która wspomaga wzrost i rozprzestrzenianie się guza. Bevacizumab jest stosowany w leczeniu różnych rodzajów nowotworów, w tym jelita grubego, płuc, piersi, nerek i oczu.

"Cel molekularny" odnosi się do konkretnej cząsteczki w komórce, zwykle białka, która została zidentyfikowana jako kluczowa w szlaku choroby. Projektując leki, które oddziałują lub zakłócają te konkretne cząsteczki, pracownicy służby zdrowia mogą potencjalnie hamować postęp choroby. Stanowi to podstawę terapii celowanych w badaniach medycznych.

Terapia neoadiuwantowa to podejście do leczenia przedoperacyjnego stosowane głównie w celu zmniejszenia guzów nowotworowych przed głównym leczeniem. Może obejmować chemioterapię, radioterapię lub terapię hormonalną i jest zwykle stosowana w celu zmniejszenia inwazyjności i skuteczności operacji. Jej skuteczność mierzy się za pomocą całkowitej odpowiedzi patologicznej (pCR).

"Terapia sterydowa" odnosi się do medycznego stosowania hormonów steroidowych, występujących naturalnie lub syntetycznych, w leczeniu chorób i schorzeń. Sterydy mogą zmniejszać stan zapalny, tłumić odpowiedź układu odpornościowego i równoważyć hormony. Są one stosowane w takich schorzeniach jak astma, zapalenie stawów, choroby autoimmunologiczne i rak. Leczenie sterydami musi być prowadzone ostrożnie ze względu na potencjalne skutki uboczne.