W dzisiejszych czasach szybki postęp w medycynie pozwolił nam cieszyć się znacznym wzrostem oczekiwanej długości i jakości życia. Rak pozostaje jednak chorobą, która dotyka dużą liczbę osób. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) jest to druga najbardziej śmiertelna choroba (źródło).
Częstość występowania nowotworów w Europie
Jak wynika z danych Komisji Europejskiej, chociaż Europejczycy stanowią zaledwie jedną dziesiątą światowej populacji, około 25% wszystkich przypadków raka zgłaszanych każdego roku występuje na tym kontynencie. Rak jest główną przyczyną zgonów wśród Europejczyków poniżej 65 roku życia, a dane pokazują, że tylko połowa populacji Europy uniknie diagnozy raka.
Ogólna zachorowalność na raka
Według Komisji Europejskiej w 2020 r. w Europie odnotowano około czterech milionów nowych przypadków raka (źródło), z czego 1,9 miliona zdiagnozowano u kobiet, a 2,1 miliona u mężczyzn (źródło).
Najczęstsze rodzaje raka
Rak piersi jest najczęściej diagnozowanym rodzajem raka zarówno w Europie, jak i na świecie (źródło). Objawy raka piersi mogą się znacznie różnić, ale szacuje się, że ten typ raka stanowił 13,14% wszystkich przypadków raka zgłoszonych w Europie w 2020 roku. Na kolejnych miejscach plasuje się rak jelita grubego (12,86%), rak płuc (11,81%), rak prostaty (11,71%) i rak pęcherza moczowego (5,05%).
Rozkład przypadków raka pod względem wieku i płci
Najczęstszy wiek diagnozowania raka to 65 lat i więcej. Szacuje się, że u 60% osób w tej grupie wiekowej diagnozuje się raka (źródło). Tymczasem eksperci ze Wspólnego Centrum Badawczego, którzy badali wpływ starzenia się społeczeństwa na zachorowalność na raka, przewidują, że liczba osób chorych na raka, w porównaniu do 2020 r., wzrośnie o 21% do 2040 r. (źródło).
Osoby w grupie wiekowej 65+ mają najwyższą częstość występowania nowotworów jelita grubego (15%), prostaty (14%), płuc (12,8%) i piersi (10%). W innych grupach wiekowych najczęściej diagnozowany jest rak piersi: 22,6% u dziewcząt/kobiet w wieku 0-44 lat i 16,7% u dziewcząt/kobiet w wieku 45-64 lat.(źródło).
Analiza zachorowalności na raka według płci pokazuje, że rak jelita grubego i rak płuc należą do pięciu najczęściej diagnozowanych rodzajów raka zarówno u mężczyzn, jak i kobiet. Jednak rak płuc występuje około 1,7 razy rzadziej u kobiet niż u mężczyzn.
U kobiet najczęściej diagnozuje się raka piersi (27,8%), podczas gdy u mężczyzn najczęściej diagnozuje się raka prostaty (22,2%) (źródło).
Porównanie wskaźników zachorowalności na raka w różnych krajach europejskich
Szacuje się, że Irlandia ma najwyższą liczbę zachorowań na raka w Europie (718,3 na 100 000, tj. +33% w porównaniu ze średnią europejską). Tymczasem Łotwa ma najwyższą liczbę przypadków raka wśród mężczyzn (851,7 na 100 000, +28% w porównaniu ze średnią europejską), a Dania najwyższą liczbę przypadków raka wśród kobiet (633,9 na 100 000, +38% w porównaniu ze średnią europejską).
Najniższe wskaźniki zachorowalności na raka w Europie dla obu płci odnotowano w Albanii (351,6 na 100 000, -47% w porównaniu ze średnią europejską dla mężczyzn; i 213,4 na 100 000, -53% dla kobiet), na Ukrainie (489,3 na 100 000, -26%; i 314,7 na 100 000, -31%) i w Mołdawii (542,1 na 100 000, -19%; i 310,9 na 100 000, -32%) (źródło).
Zachorowalność na raka u dzieci w Europie
Europejskie Towarzystwo Onkologii Dziecięcej donosi, że rak pozostaje główną przyczyną zgonów związanych z chorobami u dzieci powyżej pierwszego roku życia, pochłaniając życie ponad 6000 dzieci i nastolatków każdego roku. Szacuje się jednak, że obecnie w Europie jest prawie 500 000 dzieci, które wyzdrowiały z raka (źródło), a ogólny wskaźnik umieralności dzieci na raka w krajach UE spadł o 2,8% w okresie od 1990 do 2015 roku (źródło).
Zachorowalność i częstość występowania nowotworów u dzieci
Każdego roku w Europie diagnozuje się 35 000 nowych przypadków raka wśród dzieci i młodzieży. Śmiertelność z powodu raka wśród dzieci w krajach Europy Wschodniej jest o 20% wyższa w porównaniu z resztą Europy (źródło).
Najczęstsze rodzaje nowotworów wieku dziecięcego
Według Europejskiego Towarzystwa Onkologii Dziecięcej najczęstszymi nowotworami u dzieci są białaczka, nerwiaki niedojrzałe, guzy Wilmsa, rak mózgu, mięsaki prążkowanokomórkowe, chłoniaki, siatkówczaki, kostniakomięsaki i mięsaki Ewinga.
Białaczka stanowi około 35% wszystkich przypadków raka. Na drugim miejscu znajduje się rak mózgu. Częstość występowania tego typu nowotworu wynosi 15%. Guz Wilmsa stanowi 6-7% przypadków; niektóre dzieci mają genetyczne predyspozycje do jego rozwoju. Mięsak tkanek miękkich, który najczęściej rozwija się w mięśniach, ale może również rozwinąć się w głowie, szyi, drogach moczowych lub jądrach, stanowi 5-8% wszystkich nowotworów.
Neuroblastoma występuje rzadziej, stanowiąc 5-7% diagnoz nowotworów u dzieci. Ten typ komórek nowotworowych powstaje w tkance nerwowej nadnerczy, szyi, klatki piersiowej lub rdzenia kręgowego. Osteosarcoma i mięsak Ewinga to najczęstsze nowotwory złośliwe tkanki kostnej u dzieci, występujące u 6% dzieci, u których rozwinął się nowotwór.
Siatkówczak stanowi 3-4% wszystkich przypadków. Do najczęstszych rodzajów nowotworów należą również chłoniaki, podzielone na chłoniaki Hodgkina i chłoniaki nieziarnicze. (źródło).
Rozkład zachorowań na nowotwory u dzieci pod względem wieku i płci
Białaczka, najbardziej rozpowszechniony rodzaj nowotworu u dzieci, jest najczęściej diagnozowana u dzieci w wieku poniżej 10 lat. Dwa główne typy nowotworów mózgu u dzieci to glejaki i rdzeniaki. Guzy typu 1 są diagnozowane u dzieci w wieku średnio 6 lat, podczas gdy większość rdzeniaków występuje u dzieci w wieku poniżej 10 lat. Guz Wilmsa jest najczęściej diagnozowany u dzieci w wieku poniżej 5 lat, jednak u około 8 na milion dzieci w wieku poniżej 14 lat również diagnozuje się ten typ nowotworu.
Neuroblastoma i retinoblastoma są również najczęściej diagnozowane u dzieci w wieku poniżej 5 lat; podczas gdy kostniakomięsak i mięsak Ewinga są najczęściej diagnozowane u dzieci i młodzieży w wieku 10-20 lat.
Mięsak prążkowanokomórkowy występuje najczęściej u dzieci i młodzieży w wieku 2-6 lat i 15-19 lat, podczas gdy choroba Hodgkina występuje najczęściej u osób w wieku 15-40 lat (źródło).
W latach 2016-2018 w Wielkiej Brytanii u chłopców w wieku poniżej 14 lat najczęściej diagnozowano białaczkę (32%), guzy mózgu i kręgosłupa (25%), chłoniaka (13%), mięsaka tkanek miękkich (7%) i nerwiaka niedojrzałego (6%). Wśród chłopców i mężczyzn w wieku 15-24 lat najczęstszymi nowotworami są guzy zarodkowe (25%), chłoniak (21%), rak i czerniak (18%), guzy mózgu i kręgosłupa (12%) oraz białaczka (10%).
U dziewcząt w wieku poniżej 14 lat, podobnie jak u chłopców w tej samej grupie wiekowej, najczęściej diagnozowano białaczkę (31%), guzy mózgu i kręgosłupa (26%), chłoniaka (7%), nerwiaka niedojrzałego (6%) i guzy nerki (6%). Prawie połowę przypadków u dziewcząt i kobiet w wieku 15-24 lat stanowiły rak i czerniak (43%), chłoniak (20%), guzy mózgu i kręgosłupa (13%) oraz białaczka (8%). Jednak w porównaniu z chłopcami i mężczyznami w wieku 15-24 lat, u dziewcząt w tej samej grupie wiekowej odnotowano pięciokrotnie mniej przypadków nowotworów zarodkowych (5%) (źródło).
Porównanie wskaźników zachorowalności na raka u dzieci w różnych krajach europejskich
Porównując wskaźniki zachorowalności na nowotwory w latach 2010-2012 w różnych krajach europejskich, we wszystkich krajach z wyjątkiem Łotwy, Norwegii i Rumunii odnotowano najwyższą częstość występowania białaczek, chorób mieloproliferacyjnych i mielodysplastycznych u dzieci poniżej 14 roku życia. Najwyższą zachorowalność na te rodzaje nowotworów odnotowano w Grecji (56,53%), na Cyprze (47,83%) i na Litwie (38,87%), podczas gdy w Czechach (23,75%), na Łotwie (23,83%) i w Belgii (25%) wskaźniki te były najniższe.
Nowotwory ośrodkowego układu nerwowego oraz różne nowotwory wewnątrzczaszkowe i wewnątrzrdzeniowe również należą do najczęstszych typów nowotworów. Najwyższą zachorowalność na tego typu nowotwory odnotowano w Grecji (30,41%), Islandii (29,63%) i Norwegii (29,46%), natomiast najniższą w Bośni i Hercegowinie (5,26%), na Cyprze (8,70%) i Ukrainie (15,68%).
Chłoniaki i nowotwory siateczkowo-śródbłonkowe również należą do nowotworów o najwyższej zachorowalności. Ten typ nowotworu był najbardziej rozpowszechniony w Bośni i Hercegowinie (18,42%), Rumunii (16,67%) i na Łotwie (15,42%), podczas gdy najniższą zachorowalność odnotowano na Cyprze (8,70%), w Islandii (9,26%) i na Litwie (9,40%) (źródło).
Czynniki ryzyka i przyczyny raka u dzieci
Według WHO nadal nie ma ostatecznego wyjaśnienia, dlaczego dzieci chorują na raka. Dostępne dowody sugerują, że około 10% dzieci chorych na raka ma genetyczne predyspozycje do zachorowania. Jednak niektóre przewlekłe infekcje, takie jak HIV, wirus Epsteina-Barr i malaria, można uznać za czynniki ryzyka. Tymczasem inne infekcje mogą zwiększać ryzyko zachorowania dziecka na raka w wieku dorosłym, dlatego ważne jest, aby zaszczepić się przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B, ponieważ szczepionka ta pomaga zapobiegać rakowi wątroby, oraz przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego, który może pomóc w zapobieganiu rakowi szyjki macicy (źródło).
Wnioski
Podsumowując, dane podkreślają znaczący wpływ raka na populację europejską. Podczas gdy postępy w medycynie poprawiły oczekiwaną długość i jakość życia, rak pozostaje poważnym problemem zdrowotnym. Jest to druga najczęstsza przyczyna zgonów w Europie, dotykająca co roku jedną czwartą populacji kontynentu. Statystyki ujawniają najczęstsze typy nowotworów, z rakiem piersi na czele, a następnie rakiem jelita grubego, płuc, prostaty i pęcherza moczowego. Wiek i płeć odgrywają kluczową rolę w częstości występowania nowotworów, przy czym osoby starsze są bardziej narażone. Prognozy sugerują 21% wzrost zachorowań na raka do 2040 r. ze względu na starzenie się społeczeństwa. Nowotwory u dzieci również stanowią problem, z białaczką, rakiem mózgu i guzami Wilmsa wśród najczęstszych diagnoz. Pomimo wyzwań, w krajach Unii Europejskiej poczyniono postępy w zmniejszaniu śmiertelności z powodu nowotworów u dzieci. Dane podkreślają różnice we wskaźnikach zachorowalności na raka w poszczególnych krajach europejskich, przy czym w niektórych krajach wskaźniki zachorowalności są znacznie wyższe niż w innych. Różnice te można przypisać wielu czynnikom, w tym predyspozycjom genetycznym i wpływom środowiskowym. Ogólnie rzecz biorąc, dane podkreślają znaczenie ciągłych badań, strategii profilaktycznych i dostępu do zaawansowanej opieki medycznej w radzeniu sobie ze złożonymi wyzwaniami związanymi z rakiem w Europie, zarówno wśród dorosłych, jak i dzieci. Wysiłki mające na celu ograniczenie czynników ryzyka i promowanie wczesnego wykrywania mają kluczowe znaczenie w walce z tą wszechobecną chorobą.
